Dragana Ćorović: Kulturno nasleđe je i podloga i proizvod sveobuhvatne transformacije ljudskog okruženja

Dragana Ćorović: Kulturno nasleđe je i podloga i proizvod sveobuhvatne transformacije ljudskog okruženja

Svi kulturološki slojevi jedne zajednice, nalaze se, kao otvorena knjiga, pred čitačima pejzaža, kako piše geograf Pirs Luis (Peirce Lewis), odnosno pred onima koji znaju da posmatraju predeo i da iz njega „pročitaju” sva simbolička značenja fizičkog prostora.

Šta je za vas evropsko kulturno nasleđe?

Dopustiću slobodu da ovaj pojam, ne zanemarujući poznatu definiciju kulturne baštine, posmatram prvenstveno kroz prizmu prostornih proučavanja, i da kažem da je za mene kulturno nasleđe istovremeno i proizvod i podloga sveobuhvatne transformacije ljudskog okruženja, i da podrazumeva najvredniji vid simboličkog odraza fizičkog prostora, kroz niz vremenskih stratuma. Evropsko kulturno nasleđe podrazumeva isto to, ali naravno, na prostoru čitavog kontinenta, a usled istorijskih okolnosti, i izvan njegovih granica.

Koji istorijski periodi i događaji iz srpske istorije su vama značajni i zanimljivi sa stanovišta zajedničkog evropskog i kulturnog prostora, zajedničke istorije?

Istraživanja kojima se bavim u oblasti istorije i teorije arhitekture i urbanizma, vremenom su fokusirana na proces rane urbane modernizacije, odnosno evropeizacije Beograda u devetnaestom veku, sa stanovišta transformacije urbanog pejzaža, a time i mnogobrojnih aspekata redefinisanja prostornih odnosa. Korenite promene kulturnog obrasca u Srbiji u devetnaestom veku, čine istorijski i društveni okvir u kojem je beogradski urbani pejzaž transformisan i u okviru kojeg je postepeno gubio karakteristike određene otomanskom gradskom kulturom, uticajem zaleđa tradicionalnih hrišćanskih seoskih zajednica i feudalnim društvenim sistemom. Proučavanje sveobuhvatne transformacije Beograda u periodu 1867-1914. godine otvara širok horizont pitanja koja se tiču i uloge i značaja kulturnog nasleđa Balkana, u kontekstu modernizacije grada i pažljivog razmatranja diverziteta evropskih kulturnih paradigmi, čime se izbegavaju jednostrana tumačenja tokova tog procesa i otvara polje za dublje razumevanje uzajamnih uticaja.

Na koje načine prema vašem mišljenju treba razvijati svest i osnaživati osećanje pripadnosti toj zajedničkoj istoriji i vrednostima?

Istraživanjem načina na koji se ljudsko okruženje menja kroz vreme upoznajemo njegove promenljive i stalne odlike, a time bolje razumemo i međuzavisnost svih procesa i aktera u njemu. Kako piše geograf Dejvid Kozgrou (David Cosgrove), novi sloj urbanog pejzaža stvara se i u sadejstvu uticaja svih opštevažećih i opšteprihvaćenih načina na koje određena zajedinca manifestuje svoju kulturu. Urbani pejzaž može da se shvati kao metodološki okvir celovitog proučavanja raznorodnih uticaja na kulturno nasleđe podneblja i sveobuhvatno sagledavanje prostornih odlika. Mnogobrojni su načini, od institucionalizovanog stručnog obrazovanja, do ostalih vidova permanentne edukacije, organizovanja seminara, javnih predavanja, i sl., koji pomažu da se kristališe dubinsko poznavanje okruženja. Početkom ove godine ministri kulture država potpisnica Evropske kulturne konvencije (European Cultural Convention, 1954) i članica Saveta Evrope (Council of Europe) potpisali su Davosku deklaraciju (Davos Declaration, 2018: https://davosdeclaration2018.ch/programme/), pod nazivom: Towards a high-quality Baukultur for Europе. Ovaj dokument, pored ukazivanja na dramatične izazove savremenog sveta, iznosi urgentnu potrebu razvijanja novih pristupa „za zaštitu i unapređenje kulturnih vrednosti evropske izgrađene sredine”, nasuprot evidentnim problemima koji se očitavaju, između ostalog, u „trivijalizaciji gradnje”, „nedostatku umešnog projektovanja”, „neodgovornom korišćenju zemljišta”, „devastiranju istorijskog urbanog tkiva”, čemu smo svedoci i u našoj sredini. Ova evropska inicijativa, čije 23 tačke delovanja propagiraju stvaranje visoke vrednosti i kvaliteta sveobuhvatnog koncepta Baukultur, podrazumeva, pored ostalog, sveukupnost ljudskog miljea, odnosno „postojećih objekata, uključujući spomenike i druge elemente kulturne baštine, kao i projektovanje i izgradnju savremenih objekata, infrastrukture, javnih prostora i pejzaža”. Mislim da to može da bude zajednička platforma za razvijanje svesti o zajedničkom nasleđu (i njegovom savremenom odrazu u fizičkom prostoru), kao procesa koji bi trebalo da udruži edukatore, stručnjake, naučnike, istraživače u oblasti kulturnog nasleđa izgrađene sredine, i drugih srodnih oblasti.

Da li biste istakli neki projekat savremenog stvaralaštva koji se bavi kulturnim nasleđem koji vam se posebno dopada?

U njujorškom Muzeju moderne umetnosti (Museum of Modern Art, МоМА), od jula 2018, do januara 2019. postavljena je izložba Toward a Concrete Utopia Architecture in Yugoslavia, 1948–1980, čiji je kurator naš kolega, arhitekta, profesor i istoričar arhitekture, dr Vladimir Kulić (FAU – School of Architecture). Ovaj događaj je, u svom tekstu na ovom istom mestu, objavljenom februara 2018, istakla i profesorka dr Irina Subotić. U međuvremenu, izložba je otvorena, pobrala je veliki uspeh, skrenula je pažnju na nesumnjive kvalitete heterogenog jugoslovenskog arhitektonskog modernizma. Veoma važnim smatram i inicijative i događaje koji su proistekli iz ove izložbe, kao što je, na primer Međunarodni forum: Stvaranje konkretne utopije – arhitektura Jugoslavije 1848-1980, urednice i autorke arhitekte Ljubice Slavković, održan u Centru za kulturnu dekontaminaciju u Beogradu u novembru 2018, sa pratećim programom u organizaciji Arhitektonskog fakulteta Univerziteta u Beogradu i Architectuul, online platforme (Berlin).
U izdanju Muzeja grada Beograda nedavno je objavljena knjiga autorki, koleginice dr Zlate Vuksanović Macura, naučnog saradnika Geografskog instituta „Jovan Cvijić” SANU i msr Angeline Banković, višeg kustosa Muzeja grada Beograda, pod nazivom: Mere grada. Karte i planovi iz Zbirke za arhitekturu i urbanizam Muzeja grada Beograda. Ova knjiga dobila je drugu nagradu, u kategoriji publikacija, 27. međunarodnog salona urbanizma, u novembru 2018. Monografija daje prostorno-vizuelne odlike planova i mapa Beograda u periodu 1865-1969, otkrivajući bogatstvo ovog nepravedno zapretenog nivoa kulturnog nasleđa grada.

Na koji način će vaša ustanova učestvovati u obeležavanju Evropske godine kulturnog nasleđa?

Želela bih da istaknem jedan od događaja na Šumarskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, koji pripada navedenoj kategoriji. Povodom Internacionalnog dana predela, 20. oktobra, na Šumarskom fakultetu je, u saradnji sa Ministarstvom za zaštitu životne sredine Republike Srbije, organizovana izložba radova studenata Odseka za pejzažnu arhitekturu i hortikulturu, pod nazivom: Predeo i obrazovanje, kojim su predstavljeni rezultati rada posvećenog sticanju znanja o planiranju i projektovanju, o proučavanju, zaštiti i uređivanju predela. Izložba je bila postavljena i u okviru IX Green Fest-a, Međunarodnog festivala zelene kulture, održanog u Domu omladine Beograda, u novembru 2018.

Arhitekta Dragana Ćorović je docent Šumarskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Bavi se naučnim istraživanjima u oblasti istorije i teorije arhitekure, urbanizma i pejzaža i urbane istorije Beograda. Iskustvo u visokoškolskom obrazovanju arhitekata sticala je od 2000. godine na Arhitektonskom fakultetu UB, gde je magistrirala kod mentorke dr Ljiljane Blagojević, 2008, na temu primene urbanističkog koncepta vrtnog grada u Beogradu, između dva svetska rata. Doktorirala je na istom fakultetu, 2015, takođe kod mentorke dr Ljiljane Blagojević, s temom transformacije urbanog pejzaža Beograda u devetnaestom veku. Autor je knjige Vrtni grad u Beogradu, 2009. Izabrana je za docenta na Odseku za pejzažnu arhitekturu i hortikulturu Šumarskog fakulteta UB, 2016. godine, gde je nastavnik i predmeta Savremena pejzažna arhitektura i Urbani pejzaž: istraživanje i razumevanje.